EduRatio - Uittreksel SLO handleiding compacten taalmethodes

Kinderen iets leren wat ze nog niet weten
maar waar ze wel aan toe zijn

http://eduratio.be/slocompact.html

In 2001 publiceerde SLO[1], het door de Nederlandse overheid gesubsidieerde nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling, de handleiding "Anders kijken naar je methode, Compacting van taal-/leesonderwijs" (ISBN 90-329-2054-5). Hierin werden de (in Nederland) meest gebruikte methodes voor Taal bekeken en werden er zeer concrete compactingmethodes uitgewerkt rond vier vragen. Hieronder tonen we de "compactingvoorstellen" van SLO voor het onderdeel "Taalspel" van de methode "Taal Actief".
Ook rond compacten en verrijken van de rekenles[2] publiceert SLO een cd-rom en "routeboekje".

In eerste instantie inventariseren we met behulp van de vier vragen welke compacting-mogelijkheden Taalspel biedt. We koppelen de resultaten van deze inventarisatie zoveel mogelijk aan het soort opdrachten waaruit Taalspel is opgebouwd, gebruik makend van de indeling 'basisprogramma', 'differentiatie binnen het basisprogramma' en 'differentiatie na basisprogramma'. Daarna vatten we onze voorstellen voor Taalspel nog eens samen.

N.B.: Het is mogelijk dat wij voorstellen om bepaalde delen van het differentiatieprogramma wel aan hoogbegaafde leerlingen aan te bieden terwijl u dat niet gewend was!

Is het mogelijk om de methodegebonden toetsen vooraf af te nemen?

De inhoud van de toets komt praktisch overeen met de inhoud van de oefeningen die getoetst worden. Over het algemeen wordt alleen het aspect taalbeschouwing getoetst. Deze toets kan vooraf worden aangeboden, op een moment dat hiervoor het meest geschikt is. Onze suggestie is om dit te doen in de laatste les van de week voorafgaand aan de nieuwe les. Dus de toets van les 3 wordt bij de deelnemende leerlingen afgenomen op de vrijdag van de 2e week van les 2, maar als dit niet lukt kunt u daar een nieuw lesblok ook mee beginnen.

Voldoet de leerling aan de criteria voor voldoende beheersing (worden in de handleiding aangegeven), dan kunnen de desbetreffende oefeningen uit het taalboek overgeslagen worden. In het lesmenu aan het begin van iedere les wordt precies aangegeven welke oefeningen getoetst worden.

Is het mogelijk om de herhalingsstof te schrappen?

De herhalingsoefeningen kunnen worden overgeslagen. In het lesmenu aan het begin van iedere les wordt aangegeven of een oefening een nieuw leerdoel behandelt of een herhaling van een eerdere oefening is.

Is het mogelijk om de hoeveelheid oefenstof te beperken?

De overige leerstof wordt in de methode niet getoetst en dus kan op deze aspecten niet vooraf bekeken worden of een leerling de stof beheerst.

Deze oefenstof doet de leerling in principe dus gewoon mee.

Klassikale introductie: hoogbegaafde leerlingen aan mee laten doen. Leerlingen doen als het kan gewoon mee met de klassikale introductie van een nieuw lesthema aan het begin van een nieuwe les.
Basisstof nieuw: oefenstof halveren.

Bij de oefeningen in het leerlingenboek wordt de oefenstof meestal gepresenteerd in twee gelijke blokken van drie of meer zinnen. Hoogbegaafde leerlingen kunnen volstaan met een van deze twee blokken. Dit betekent een halvering van de oefenstof.

Biedt de methode (voldoende) verrijkingsstof geschikt voor hoogbegaafde leerlingen?

Taal Actief biedt differentiatiestof in het basisprogramma en differentiatie na het basisprogramma.

Differentiatie basisprogramma:

Klaar?opdrachten: selectie maken.
De klaar?opdrachten zijn in de meeste gevallen wel interessant voor hoogbegaafde leerlingen omdat het gaat om opdrachten met een open karakter. Uitkijken met die oefeningen die alleen een tekenopdracht inhouden, dit lijkt op bezighouden.
Ook pure herhaling van de voorgaande oefening is niet zinvol.
Doorloperopdrachten: wel aanbieden.
De doorloperopdrachten houden verband met het lesthema, komen voor in iedere 1e les van een blok. Staan aangegeven in het lesoverzicht aan het begin van iedere les.
Korte leestafelopdrachten: wel aanbieden.
De korte leestafelopdrachten houden geen verband met het lesthema, komen voor in iedere 4e les uit een blok. Staan apart vermeld in de handleiding.
Lange leestafelopdracht: wel aanbieden.
De lange leestafelopdrachten houden geen verband met het thema, komen voor in iedere 2e les uit een blok. Staan apart vermeld in de handleiding.

N.B.: Laat de leerlingen over het algemeen niet meer dan 2 à 3 leseenheden van elk 20 minuten besteden aan doorloper- of leestafel opdrachten, aangezien het niveau van de betreffende opdrachten ook niet meer zal vereisen.

Differentiatieprogramma na basisstof

Deze opdrachten kunnen ook tijdens het basisprogramma al aangeboden worden. In het lesoverzicht aan het begin van iedere les staat aangegeven om welke oefeningen het gaat. Per les zijn er twee verrijkingsopdrachten (een leuk en een moeilijk).

Verrijking leuk: overslaan.
Omdat het hier gaat om herhaling met een nauwelijks verhoogde moeilijkheids- graad, zijn deze opdrachten weinig uitdagend voor hoogbegaafde leerlingen. Deze worden dan ook overgeslagen .
Verrijking moeilijk: wel aanbieden.
Het leerdoel van deze oefeningen wordt aangegeven. Het is een herhaling van het leerdoel uit die les, maar op een iets moeilijker niveau. Deze opdrachten kunnen wel aangeboden worden aan de hoogbegaafde leerlingen.
Deze opdrachten houden verband met het lesthema .
Pluskaarten: selectie maken.
Over het algemeen zijn deze Pluskaarten weinig uitdagend voor hoogbegaafde leerlingen, de leerkracht kan eventueel een selectie maken uit de even opdrachten van de Pluskaarten (achterkant kaarten).
Het is van belang dat er bij de selectie gekozen wordt voor opdrachten die op de een of andere manier een meerwaarde bieden ten opzichte van oefeningen uit het basisprogramma: complexer, hogere moeilijkheidsgraad, open opdracht en dergelijke.
De Pluskaarten houden geen verband met de thema-inhoud.
Er zijn per leerjaar 48 kaarten (96 opdrachten). De Pluskaarten bevatten extra oefenstof, waarbij de basisstof het uitgangspunt vormt. Ook hier is de oefenstof vaak verdeeld over twee gelijkwaardige blokken. De opdrachten gaan met name over de moeilijke lesdoelen en zijn gekoppeld aan nieuwe niet-thematische lesinhouden. Op het lesoverzicht wordt aangegeven bij welke opdrachten Pluskaarten horen. De voorkant van de kaarten zijn uitsluitend herhaling. De oefeningen op de achterkant zijn bedoeld voor individuele verwerking en gaan over de toepassing van lesdoelen uit de basisstof. Deze opdrachten zijn meestal iets moeilijker.
De opdrachten op de Pluskaarten verschillen qua inhoud en niveau eigenlijk nauwelijks van de oefeningen in het taalboek. Veel Pluskaarten bieden variaties op oefeningen die ook al in de basisstof zitten.

Conclusie is dan ook dat de verrijkingsstof binnen de methode Taal Actief die geschikt is voor hoogbegaafde leerlingen in principe niet voldoende is om de tijd te vullen die vrijkomt door compacting van de leerstof en er zal behoefte zijn aan andere extra leerstof buiten de methode om.

Samenvatting compactingvoorstellen Taalspel

Vooraf afnemen toets uit methode (op de vrijdag voorafgaand aan begin nieuwe les), oefeningen die getoetst zijn komen te vervallen bij voldoende beheersing.
Meedoen met klassikale introductie van het lesthema. o Oefeningen leerlingenboek Taalspel:
- alleen basisstof nieuw (met uitzondering van oefeningen toets) \
- helft oefenstof (indien deze wordt gepresenteerd in twee blokken)
- herhalingsoefeningen vervallen
- klaar?opdrachten door leerkracht te selecteren.
Tijd die vrijkomt in het basisprogramma kan besteed worden aan verrijking uit methode en extra leerstof.
Verrijking binnen methode:
- doorloperopdrachten aanbieden
- korte en lange leestafelopdrachten aanbieden
- verrijkingsopdrachten moeilijk (verrijking leuk laten vervallen) aanbieden
- selectie uit Pluskaarten maken.

Links in het bovenstaande document
Link nummer	URL	Tekst
1	www.slo.nl	SLO
2	www.slo.nl/ primair/ publicaties/ compacten/	compacten en verrijken van de rekenles


©eduratio.be - Opmerkingen en vragen zijn welkom op info@eduratio.be (of schrijf daar in op onze nieuwsbrief)