Stappenplan voor de detectie van leervoorsprong: een voorbeeld

• het is duidelijk voor alle betrokkenen. "Klare taal" voorkomt discussies tussen leerkrachten onderling, tussen school en ouders en tussen ouders onderling. Vragen zoals "Waarom zit mijn zoon niet, maar Toon wel in de kangoeroeklas?" of "Alle kinderen zijn toch begaafd?" worden automatisch beantwoord.
• het laat toe om enerzijds de leerlingen die meer aankunnen te ontdekken en anderzijds voorkomt het overbelasting bij leerlingen die weliswaar zeer goede resultaten halen, maar reeds op de tippen van hun tenen lopen.
• het vraagt een haalbare inspanning van de leerkrachten en zorgbegeleiders
• het is flexibel, dus niet bv. "IQ groter dan 130 en daarmee gedaan"
• het is een proces en niet een eenmalige gebeurtenis.
• identificatie van de leerlingen die in aanmerking komen voert naar het aangeven van de benodigde 'ingrepen'. Zo worden leerlingen, die op slechts een vlak voorlopen, niet verplicht om ook op andere vlakken het 'begaafdenprogramma' te volgen.
• het ganse plan documenteert en motiveert zichzelf: het is steeds mogelijk om aan te tonen waarom op een bepaald ogenblik een bepaalde beslissing werd genomen.
• het biedt een duidelijk antwoord op de drie pertinente vragen die gesteld werden in het artikel "Wie zijn de echte hoogbegaafden?"[3]

1. Screening - wie moeten we doortoetsen?
2. Hoe toetsen we door?
3. Wat doen we met de resultaten?

Stap 1: Screening - Wie moeten we doortoetsen?

IQ-test beschikbaar?

SiDi-R

Voor welke leerlingen?

Wanneer screenen?

Interpretatie

• tweede kleuterklas: op basis van de SIDI-resultaten wordt vastgesteld welke kleuters in de 3e kleuterklas behoefte zullen hebben aan extra stimulatie.
• derde kleuterklas: deze SIDI dient vooral ter vergelijking met de SIDI die in november van hetzelfde jaar in het 1e leerjaar zal afgenomen worden. Als er grote verschillen zijn (hetgeen duidt over verschillende antwoorden vanuit kleuterklas en vanuit 1e leerjaar) wordt onderzocht van waar die komen.
• andere leerjaren: de kandidaten voor doortoetsen worden op basis van de antwoorden gekozen. Deze kandidaten zullen dan zowel voor rekenen als taal doorgetoetst worden. Gemiddeld wordt ong. 1 leerling op 4 'geselecteerd' (dit varieert van jaar tot jaar!) In de andere leerjaren worden de kandidaten aangemeld door de klasleerkracht. Deze krijgt dan de observatielijst van SIDI ter invulling. Nadat het diagram/rooster bekeken/besproken werd, kan aan een doortoetsing begonnen worden.
  Een kind wordt pas opgenomen in de kangoeroeklas na een gesprek met de ouders. De ouders wordt gevraagd een 6-tal weken gewenningstijd in acht te nemen. Daarna kan er een opvolgingsgesprek plaatsvinden met de ouders indien dit gewenst is.

Opmerkingen

• Indien met het doortoetsen werd vastgesteld dat er geen ontwikkelingsvoorsprong is van meer dan een jaar, maar de ouders en/of de klasleraar zijn van mening dat deze resultaten niet terecht zijn (a.h.v. observaties die ze zelf hebben gedaan, aangevuld door de observatielijst voor ouders en leraren uit SiDi), wordt het CLB geraadpleegd. Een IQ-test kan dan nuttig blijken.

Stap 2: Doortoetsen - Meten is weten!

Rekenen: LVS

• wie neemt de test af: zorgbegeleider
• voor welke leerlingen: leerlingen die uit SiDi komen als 'kandidaat' of die aangemeld werden door leerkracht of ouder.
• wanneer en wat: je begint steeds met doortoetsen op een LVS van een half schooljaar verder. Diegenen die geen A, B of C-score halen laat je verder met rust. Dezen die zo'n score wél halen toets je door op een LVS van nog een half jaar verder, dus een volledig schooljaar 'boven niveau'. Wie daar nog steeds A,B of C haalt kan al onmiddellijk differentiatie voor wiskunde (Plustaak of Somplex) krijgen. De toetsen die je gebruikt hangen af van het tijdstip van het jaar waarop je ze afneemt.
  Als je in november toetst, gebruik je eerst de toetsen van midden schooljaar, daarna (eventueel) deze van einde schooljaar.
  Als je in het voorjaar toetst, neem je eerst toetsen einde huidig of begin volgend schooljaar, daarna toetsen midden volgend schooljaar.
• OPGEPAST: het onderdeel tempo-toetsen wordt niet afgenomen!
• Belangrijke opmerking: hoe neem je LVS-testen af? Je geeft de kinderen een eerlijke kans. D.w.z. dat je een korte uitleg geeft over dingen die ze nog niet leerden. Enkele voorbeelden:
  • voor de toets eind 3 wordt cijferen gebruikt: de leerlingen mogen dit evenzeer uit het hoofd berekenen: alleen de juiste uitkomst telt!
  • Eind 4de leerjaar zitten er decimale getallen in: je geeft een korte uitleg over wat decimalen zijn a.d.h.v. euro's en de vgl met eurocenten.
  • Eind 5de leerjaar: procenten: Geef de uitleg dat 4% evenveel is als 4 op 100 of 4/100 als breuk.
  • Begrijpend lezen in het 1ste leerjaar: je leest de tekst mee en OOK de opgaven. Het komt erop aan dat de leerling het juiste antwoord KAN aanduiden! Het is niet de bedoeling dat het kind reeds vlot technisch leest! Een portie geduld wordt aanbevolen!
  • Ook met de leerlingen 2de leerjaar worden de tekst en de vragen hardop voorgelezen door de leerkracht. Hier zal het oplossen stukken vlotter gaan.

Taal: Begrijpend Lezen

• wie neemt de test af: zorgbegeleider
• voor welke leerlingen: leerlingen die uit SiDi komen als 'kandidaat' of die aangemeld werden door leerkracht of ouder.
• wanneer en wat: een en ander hangt af van het tijdstip van het toetsen.
  Als je in het najaar toetst, gebruik je de onderstaande tabel om te weten welke test(en) je moet afnemen en welke ruwe score een leerling moet behalen om "voldoende" te hebben.

  Huidig leerjaar van leerling	Eerste af te nemen test	"Voldoende" ruwe score	Tweede af te nemen test	"Voldoende" ruwe score
  1	Groep 3 Vorm A	17	Groep 3 Vorm B	17
  2	Groep 4	25	Groep 5	15
  3	Groep 5	20	Groep 6	18
  4	Groep 6	20	Groep 7	21
  5	Groep 7	23	Groep 8	17

  Gebruik:
  • Eerst geef je (op basis van het huidige leerjaar van de leerling) de test in de tweede kolom. Indien de leerling daar "voldoende" op haalt als ruwe score, dan weet je alvast dat deze leerling een voorsprong heeft van minstens 6 maanden in vergelijking met het klasniveau waar hij zich nu bevindt.
  • Bij een "Voldoende" op de eerste test neem je de tweede toets af (aangegeven in de vierde kolom van de tabel). Indien de leerling ook daar "voldoende" haalt (minstens de ruwe score aangegeven in de laatste kolom), dan weet je dat de leerling op een toets, bestemd voor leerlingen die een vol jaar hoger zitten, nog steeds "Voldoende" scoort. Deze leerlingen zullen dus differentiatie voor Taal krijgen.
  
  Als je in het voorjaar toetst, dan gebruik je de onderstaande tabel om te weten welke test(en) je moet afnemen en welke ruwe score een leerling moet behalen om "voldoende" te hebben.

  Huidig leerjaar van leerling	Eerste af te nemen test	"Voldoende" ruwe score	Tweede af te nemen test	"Voldoende" ruwe score
  1	Groep 3 Vorm B	17	Groep 4	19
  2	Groep 5	15	----	20
  3	Groep 6	18	----	20
  4	Groep 7	21	----	23
  5	Groep 8	17	----	22

  
  Enkele voorbeelden:
  • Leerling uit 1ste leerjaar, getest in voorjaar op "Groep 3 Vorm B", haalt ruwe score 19. Dit is 17 of meer, dus wordt ook de test "Groep 4" afgenomen. De leerling haalt hierop 19, hetgeen net voldoende is om hem het het ganse jaar differentiatie voor Taal te geven.
  • Leerling uit 2de leerjaar haalt op de test "Groep 5" (bestemd voor leerlingen van het derde leerjaar) een ruwe score 18. Dit is 15 of meer, maar het is minder dan 20. Haar voorsprong is dus 6 maanden, voorlopig krijgt ze geen differentiatie voor Taal.
  • Leerling uit het 4de leerjaar haalt op de test "Groep 7" een ruwe score van 30. Deze leerling heeft een voorsprong van ruimschoots 1 jaar, en zal dus differentiatie voor Taal krijgen.

Stap 3: De ingrepen - Wat doen we met de opgedane kennis?

• IQ>130: binnenklasdifferentiatie voor taal en rekenen, plus kangoeroeklas.
• doortoetsen Taal gaf gemiddeld een jaar voorsprong, doortoetsen Rekenen niet: binnenklasdifferentiatie voor Taal.
• doortoetsen Rekenen gaf gemiddeld een jaar voorsprong, doortoetsen Taal niet: binnenklasdifferentiatie voor Rekenen.
• zowel doortoetsen Rekenen als doortoetsen Taal gaven gemiddeld een jaar voorsprong: binnenklasdifferentiatie voor Rekenen en Taal plus opname in kangoeroeklas.