Van experiment naar de situatie in de klas

In 1984 splitsten Dweck en haar collega's weer een vijfde leerjaar op in twee groepen. Deze keer wilden ze onderzoeken of de hulpeloze en doorzettende patronen ook de manier beïnvloeden waarop kinderen iets leren. Ze maakten hiertoe een bundeltje leerstof over "Psychologie, waarom we de dingen doen die we doen". Ze wilden namelijk aan de leerlingen leerstof geven over iets dat anders was dan wat ze al geleerd hadden. Meer zelfs: iets, waarvan ze niet wisten of ze er goed in zouden zijn of niet. Aan het eind van het boekje met leerstof zat een test met zeven vragen. Alle vragen konden beantwoord worden op basis van het materiaal in het boekje. Als de zeven vragen niet correct beantwoord werden, dan kregen de kinderen een herhalingsboekje en opnieuw een testje. Er waren echter twee versies van het eerste boekje. Het bevatte een irrelevante passage, die echter in het ene boekje totaal onbegrijpelijk was en in het andere niet. Op het eerste zicht leek de paragraaf wel begrijpelijk maar tegelijkertijd was het een redelijk verwarrend stuk.
Dit is een voorbeeld:

Hoe kan men best de aard van mensen beschrijven, die in de eerste plaats zo zijn dat het imiteren van anderen het vaakst gebeurt? Is het zo dat dit de mensen zijn waar wij willen op lijken omdat ze goed zijn of is het zo dat dit de mensen zijn waar wij geliefd door willen worden?

Dit had niets te maken met wat ze moesten leren, ze misten dus geen informatie. Het liet de onderzoekers enkel toe om te kijken wat de invloed was van een verwarrende passage in het begin. De resultaten van dit experiment waren frappant. Er waren nauwelijks verschillen tussen de twee groepen wanneer de boekjes geen verwarrende passage bevatten: 77% van de hulpeloze groep en 68% van de doorzettende groep had de zeven vragen correct. Dit kwam overeen met ander onderzoek: zo lang er geen moeilijkheid opduikt, presteren beide groepen identiek. Ook in dit experiment gaven IQ en prestatietoetsen trouwens aan dat het om vergelijkbare groepen kinderen ging. Voor de kinderen die de boekjes met de verwarrende passage kregen, waren er echter zeer verschillende uitkomsten. 72% van de doorzettende groep beheerste de leerstof; het maakte voor hen dus geen enkel verschil of de verwarrende passage al dan niet in het boekje voorkwam. Maar voor de leerlingen met de hulpeloze reactie was het verschil reusachtig: slechts 35% van hen slaagde erin om de vragen te beantwoorden! Ze waren niet in staat om met de verwarring om te gaan, terwijl dit geen enkel probleem was voor de doorzettende groep.

Dit experiment heeft heel veel gemeen met een vaak voorkomende situatie op school: ook bij de overgang van rekenen naar algebra, naar geometrie, naar trigonometrie worden nieuwe werkkaders geïntroduceerd, waarbij leerlingen een tijdje in de war zullen zijn, door gebrek aan houvast. Leerlingen die het hulpeloze patroon hanteren zullen dan te snel opgeven en besluiten dat ze "er niet goed in zijn". Dit werkt duidelijk tegen hen, vooral in de domeinen wiskunde en wetenschappen, waar leerlingen op zeer geregelde tijdstippen totaal nieuwe concepten moeten onder de knie krijgen.

Bij sterke leerlingen is het moeilijker om te ontdekken dat zij in het hulpeloze patroon terechtkwamen. Vaak is veel werk relatief makkelijk voor hen en zijn ze meestal in staat om elke confronterende moeilijkheid uit de weg te gaan. Maar ooit komen ook zij zeer uitdagend werk tegen, in het secundair onderwijs of erna. Sommige hulpeloze leerlingen missen dan de kracht om ertegenaan te gaan. Ze raken onnodig verzwakt en twijfelen aan zichzelf. Dit zal zelfs beperkend werken voor het bereiken van doelen, die zij voor zichzelf in hun leven stellen. Zowat alle waardevolle doelen die zij zich op langere termijn stellen zijn slechts bereikbaar langs kleinere en grotere obstakels.

Hiermee werd aangetoond dat het hulpeloze patroon een zware tol eiste wanneer nieuwe leerstof moest verworven worden.

Dit maakte het voor de onderzoekers nóg belangrijker om uit te zoeken wat de oorzaak van de hulpeloze dan wel doorzettende reacties was.

Vorige pagina

Volgende pagina

(De verschillende pagina's over Dwecks onderzoek zijn ook samen beschikbaar als een enkel PDF bestand)

Gebruikt jouw school al het stappenplan voor leerlingen met een leervoorsprong?

Overzicht van de volledige website