Dossier Leerzorgkader - Stand van zaken

• Op 19 december 2005 publiceerde de minister van Onderwijs de Discussienota hervorming onderwijs voor kinderen met specifieke behoeften[1] waarin hij voorstelde om

  vanaf 1 september 2009 geleidelijk een grondige hervorming (door te voeren) van het onderwijs voor kinderen met specifieke leer- en zorgbehoeften.

  
  Deze nota vermeldde tot onze tevredenheid ook hoogbegaafde leerlingen:
  

  Ook leerlingen die geen beperkingen hebben, maar wel problemen omwille van persoonlijke kenmerken zoals hoogbegaafdheid, hebben we in deze cluster opgenomen. Het onderwijsaanbod kan bv. op hun tempo worden afgestemd door individuele opdrachten.

• Op 1 januari 2006 schreven wij onze bedenkingen[2] en startten wij een handtekeningenactie[3], waarop ongeveer 700 mensen (waaronder 250 schooldirecties) reageerden. Vanwege het kabinet van de minister, aan wie wij zowel onze bedenkingen als de handtekeningen doorstuurden, kregen we nooit enige reactie.
• Op 27 april 2006 bracht de VLOR een tussentijds advies[4] (PDF) uit. Met betrekking tot hoogbegaafde leerlingen lezen we daarin

  In de doelgroepomschrijving vatten we alle leerlingen met specifieke onderwijs- en opvoedingsbehoeften, ook hoogbegaafde leerlingen. Deze leerlingen hebben behoefte aan een gedifferentieerde benadering. Tegemoet komen aan hun noden is zeker een aspect van een omvattend continuüm. De Vlor gaat na welke consequenties dit uitgangspunt heeft voor de organisatie van onderwijs en de (eventuele) toewijzing van middelen. Het Vast Bureau doet voorlopig geen uitspraak over de wenselijkheid van extra middelen, voorzieningen of een afzonderlijke categorie bij de uitwerking van referentiekaders.

  
  
• Op 5 oktober 2006 werd CAO-VIII ondertekend, met daarin o.a. 21 miljoen euro extra voor 'zorg', met als motivatie

  De middelen die vandaag voor zorgcoördinatie voorzien zijn, worden door de scholen als zeer doeltreffend, maar ontoereikend bevonden. Om tegelijk mogelijk te maken dat kinderen met speciale onderwijsbehoeften maximale kansen krijgen én dat de individuele leerkrachten ondersteund worden in hun klaspraktijk, is het noodzakelijk de zorgmiddelen uit te breiden.

  
  Dat leek dus goed nieuws voor de leerlingen met een leervoorsprong, die wat ons betreft thuishoren in de categorie leerlingen met "speciale onderwijsbehoeften".
• Tijdens een toespraak op 14 oktober 2006 weerde de minister plots expliciet hoogbegaafde kinderen uit het leerzorgkader (tenzij ze bijkomende "problemen" hebben).

  De zorguren en gokuren die een school ter beschikking heeft, zijn bedoeld voor leerlingen die in hun ontwikkeling bedreigd zijn. Ze dienen om leerlingen te ondersteunen die leerstoornissen hebben, ernstige psychische problemen ervaren, moeten opboksen tegen taalachterstanden. Een hoogbegaafde leerling hoort niet tot die groep.

  Wij schreven een reactie[5] op deze toespraak en riepen op om de Vlaamse volksvertegenwoordigers om hulp te vragen. Hierop werd massaal ingegaan, met een Actualiteitsdebat in de Plenaire Vergadering van het Vlaamse Parlement als gevolg.
• Op 18 oktober 2006 maakten alle partijen tijdens een Actualiteitsdebat[6] aan de minister duidelijk dat zij vonden dat preventief werken een belangrijk onderdeel van 'zorg' vinden: waarom wachten tot er 'problemen' opduiken als het eenvoudig(er) is om preventief op te treden?
  De minister repliceerde dat hij verkeerd begrepen werd; hij wilde naar verluidt enkel zeggen dat
  
  • scholen zorguren niet alleen voor hoogbegaafde leerlingen mogen inzetten, en
  • scholen moeten kunnen verantwoorden waarom ze leerlingen met een leervoorsprong in hun zorgbeleid opnemen.
  De minister benadrukte tevens dat het de plicht was van scholen om begaafde leerlingen passend op te vangen.
  Deze verduidelijkingen kalmeerden de op 14 oktober ontstane beroering en deden de hoop ontstaan, dat het "leerzorgkader" dan toch een stap in de goede richting zou zetten.
• Op 17 november 2006 publiceerde minister Vandenbroucke zijn Ontwerp van conceptnota Leerzorg[7]. De oorspronkelijke tekst, die we hierboven citeren, werd hierbij als volgt aangepast:

  Ook leerlingen die geen stoornis hebben, maar wel problemen omwille van persoonlijke kenmerken zoals hoogbegaafdheid hebben we in deze cluster opgenomen. Wanneer hoogbegaafdheid samengaat met of leidt tot problemen wordt de problematiek een aandachtspunt voor het specifieke zorgbeleid van de school. Dit betekent dat deze leerlingen ook terug te vinden kunnen zijn in andere clusters wanneer hun hoogbegaafdheid samengaat met bijvoorbeeld een leerstoornis of autismespectrumstoornissen.

  De slinger is dus weer de andere richting uitgegaan, de inspanningen van de volksvertegenwoordigers van alle Vlaamse partijen op 18 oktober 2006 ten spijt!
  
  Uit het "Ontwerp van Conceptnota" is niet duidelijk welke definitie van "hoogbegaafdheid" de minister hanteert.
  EduRatio heeft het alleszins over kinderen die ofwel een IQ van 130 of meer hebben ofwel minstens een jaar voorsprong hebben op hun klasgenoten voor wat betreft Wiskunde en/of Taal, objectief gemeten zoals in detail beschreven in ons stappenplan[8]. Het betreft gemiddeld 15 percent[9] van de Vlaamse leerlingen.
  
  En al deze kinderen hebben wat ons betreft een probleem: het ononderbroken leerproces, opgelegd door Artikel 8 van het Decreet Basisonderwijs[10], dreigt bij hen brutaal onderbroken te worden. Hoe kan er immers nog sprake zijn van een ononderbroken leerproces bij kinderen, die op 1 september al een zeer groot deel beheersen van wat ze verondersteld worden te 'leren' tijdens het komende schooljaar?
  
  Het meest merkwaardige is dat de minister dit ononderbroken leerproces voor alle andere kinderen zeer belangrijk vindt. In hetzelfde document lezen we namelijk ook

  Het onderwijs is zodanig georganiseerd dat een opvoedings- en leeromgeving aanwezig is waarin leerlingen in principe een ononderbroken leerproces kunnen doormaken. Het schoolteam is op preventieve wijze actief gericht op het algemene welbevinden van de leerlingen. Dit gebeurt via een onderwijskundige en preventieve zorg voor alle leerlingen (effectieve instructie, een krachtige leeromgeving, een veilig klas- en schoolklimaat, …). Die onderwijsomgeving wordt aangepast aan de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Het leer- en ontwikkelingsproces van de leerlingen wordt nauwkeurig opgevolgd met een leerlingvolgsysteem. Wanneer problemen bij het leren ontstaan, verwerft het schoolteam inzicht in de problemen. Het schoolteam onderzoekt en beschrijft het probleem van afstemming tussen de noden van de leerling en het gangbare aanbod in de klas. Het team gaat na hoe het leerproces bijgestuurd kan worden door te differentiëren, te remediëren en compenserende maatregelen te nemen

  
  Preventie wordt dus belangrijk geacht voor alle kinderen, behalve wanneer iemand hen het etiket 'hoogbegaafd' (dat niet gedefinieerd wordt in deze tekst) heeft toebedeeld. In dat geval moet men eerst wachten op problemen vooraleer deze onderbreking een "aandachtspunt" wordt in het zorgbeleid.

2007: vooruitblik